Stary Testament trzeba znać

„Das wohltemperierte Klavier” Bacha jest Starym Testamentem, Sonaty Beethovena zaś Nowym. Wierzyć trzeba w oba. – powiedział z przekonaniem kompozytor, dyrygent Hans von Bülow. Czy wiesz, że właściwie całą muzykę zawdzięczamy dziś właśnie edukacyjnemu dziełu Jana Sebastiana Bacha? – pyta Martyna Kaźmierczak. Jeśli wiesz – i tak przeczytaj.

W skrócie DWK, 24 preludia i fugi J. S. Bacha to zbiór utworów, któremu praktycznie zawdzięczamy całą późniejszą muzykę. Każde preludium i następująca po nim fuga skomponowane są w innej tonacji: zbiór zaczyna się w centrum muzycznego języka, C-dur, a następnie prowadzi wykonawcę i słuchacza przez cały harmoniczny labirynt. Zanim jednak zaczniesz czytać ten jedyny w swoim rodzaju Stary Testament, dobrze, byś poznał jego podstawowe pojęcia:

Preludium to wstęp: kilka niezobowiązujących akordów przed właściwym utworem albo zaproszenie do wspólnego śpiewu w świątyni. Preludia często były improwizowane – lecz kiedy Bach postanawiał spisać je na papierze nutowym, zamieniały się w arcydzieła, których doskonałość sprytnie zapowiadała to, co miało przyjść następnie, czyli…

…fugę. Jest to procedura, według której komponuje się najbardziej kunsztowne utwory. Zasady same w sobie nie są skomplikowane, lecz ich realizacja może być swoistym sprawdzianem umiejętności i talentu twórcy. Pamiętaj, by przy słuchaniu fugi być skupionym na samym jej początku: to tam właśnie prezentowana jest krótka muzyczna fraza, nazywana tematem, która pojawiać się będzie w przeróżnych okolicznościach aż do końca trwania utworu. Spróbuj usłyszeć wszystkie pojawienia się tematu – ćwiczenie lepsze niż sudoku!

„Niech preludia i fugi Bacha będą twoim chlebem powszednim, a staniesz się dobrym muzykiem” – doradza kompozytor Robert Schumann
Koncepcją Bacha było, by muzycy studiujący jego DWK czegoś się… nauczyli. Na przykład tego, jak korzystać z kompozytorskiej „zasady oktawy”: była ona takim protokołem udanego preludium. Oznaczała, iż linia basu poruszać się miała w dół danej skali przez jej osiem stopni (łac. octo – osiem), a na tej podstawie wyższe głosy preludium mogły realizować dowolne figuracje.
Bach pokazuje, jak on sam korzysta z kompozytorskich reguł w pierwszym preludium DWK, C-dur. „Oto, co może powstać, jeśli zgrabnie skorzystasz z zasady oktawy!”, mówi. Kolejne preludia, które oparte są na tym samym protokole, to c-moll, D-dur i e-moll; każde coraz bardziej i bardziej skomplikowane… Bach więc kokieteryjnie zaczepia swoich odbiorców: “Ucz się, ucz!”

„Po co marnować pieniądze na psychoterapeutę, skoro można słuchać Bacha?” – pyta zaczepnie Michael Torke, kompozytor-jazzman i minimalista
Niektóre z utworów Bach skomponował dużo wcześniej, zanim zebrał je wszystkie w DWK. Do takich prze-aranżowanych należy preludium numer 1 C-dur, które pojawiło się najpierw w „Książeczce dla Wilhelma Friedemanna”, czyli nutowym zeszycie, który Bach założył dla swojego najstarszego, utalentowanego syna, a dopiero potem rozpisane zostało w swojej ostatecznej wersji. Na zdjęciu widać preludium C-dur we wczesnym stadium rozwoju: ot, szkic. Miło jest wiedzieć, że nawet taki geniusz, jak Johann Sebastian, musiał pamiętać o ergonomii pracy.

Na temat Bacha miał coś do powiedzenia również Zbigniew Wodecki. Jeśli więc wahasz się, od czego zacząć… zacznij od DWK!

Preludium i fuga C-dur BWV 846

https://www.youtube.com/watch?v=aengbLEFnM8

https://www.youtube.com/watch?v=ROva7ML3V68

https://www.youtube.com/watch?v=sTyP3Epq98U

*Martyna Kaźmierczak, pianistka, urodzona w 1992 roku w Warszawie, jest obecnie na dyplomowym roku studiów w Królewskiej Akademii Muzycznej w Londynie w klasach prof. Pascala Nemirovskiego i renomowanej klawesynistki Carole Cerasi. We wrześniu 2016 rozpocznie naukę w Schola Cantorum Basiliensis.
Choć ogromną część muzycznej działalności Martyny stanowi fortepian współczesny, to wykonawstwo historyczne okazuje się jej prawdziwym powołaniem. W 2012 roku Martyna otrzymała stypendium na udział w II Europejskiej Akademii Muzyki Dawnej w Vannes (Francja), gdzie pod okiem Arthura Schoonderwoerd zapoznawała się z fortepianami epoki klasycyzmu. Od tamtej pory, pianistka łączy nowoczesną prezencję i oryginalne podejście do muzykowania z instrumentami historycznymi. Występowała w Wielkiej Brytanii, Francji, Włoszech, Holandii i Rosji. Dawała recitale na brytyjskich festiwalach w Royal Academy of Music w Londynie, w Arundel i Dartington, oraz na Coronation Festival w Pałacu Buckingham, gdzie prezentowała historyczne i współczesne instrumenty najstarszego producenta fortepianów Broadwood & Sons przed członkami rodziny królewskiej. Wykład i recital Martyny na temat retoryki sonat fortepianowych Haydna, z którym wystąpiła przed publicznością w muzeach Finchcocks i w Amsterdamie, otrzymał ‘Clementi Prize’, ufundowaną przez prapraprawnuka Muzio Clementiego. Martyna pobierała lekcje od takich pianistów, jak Krzysztof Jabłoński, Pascal Devoyon, Tobias Koch i Bart van Oort.
Martyna pasjonuje się również edukacją muzyczną i od 2014 roku tworzy własne metody nauczania fortepianu, historii i teorii muzyki dla London Russian Music School, prowadzonej przez pedagog Elenę Berezovsky, jak również prowadzi prywatną działalność w Londynie. Martyna jest również autorką projektów w social media: strony GoClassical na Facebooku, gdzie pianistka dzieli się swoim podejściem do muzyki, oraz dostępnych online wywiadów z jej największymi autorytetami: prof. Robertem Levinem czy dyrygentem Yanem Pascalem Tortelier. Martyna realizuje się też jako autorka artykułów - od jesieni 2015 roku pisze dla magazynu Presto.