Zmagania na najwyższym poziomie [VII Międzynarodowy Konkurs Duetów Fortepianowych w Białymstoku]

DR TOMASZ BARANOWSKI: Międzynarodowy Konkurs Duetów Fortepianowych w Białymstoku ma prawie dwudziestoletnią historię i wciąż zyskuje na znaczeniu, zarówno w skali międzynarodowej – jako jedna z ważniejszych „przepustek” do światowej kariery dla duetów fortepianowych, jak również w środowisku lokalnym – jako wydarzenie kulturalne na trwałe wpisane w życie muzyczne miasta i regionu.

O wzroście rangi tej imprezy świadczy już sama statystyka: podczas gdy w pierwszym konkursie, w grudniu 1999 roku, uczestniczyło zaledwie siedem duetów z pięciu krajów, to już w jego czwartej, „rekordowej” edycji, w listopadzie 2008, było ich 43, a w kolejnych liczba ta nie spadła poniżej 25. Miarą prestiżu imprezy wydaje się być także coraz wyższy poziom pianistycznego przygotowania młodych muzyków, którzy w większości mogą poszczycić się dyplomami studiów podyplomowych, kursów mistrzowskich czy też nagrodami zdobytymi na konkursach lub festiwalach.

VII edycja konkursu odbyła się w stolicy Podlasia w dniach od 18 do 24 listopada 2018 roku i spotkała się z dużym zainteresowaniem, tak ze strony uczestników jak również białostockich melomanów. Do udziału w konkursie zgłosiło się 27 duetów, ostatecznie jednak wystąpiło 21 zespołów – w sumie 42 młodych muzyków z Polski, Białorusi, Ukrainy, Rosji, Czech, Austrii, Francji, Włoch, Japonii, Chin i Korei Południowej. W jury, któremu przewodniczyła prof. Barbara Halska – pomysłodawczyni, organizatorka i dyrektor artystyczny konkursu – zasiedli: Liuben Dimitrov, Katarzyna Jankowska-Borzykowska, Bartłomiej Kominek, Regina Michalak, Anna Prabucka-Firlej i Volker Stenzl. Tegoroczny konkurs zadedykowany został pamięci profesora Witalisa Raczkiewicza, zmarłego w 2007 roku pianisty i pedagoga, który wraz z Barbarą Halską współtworzył tę międzynarodową imprezę muzyczną oraz kierował nią przez pierwsze trzy edycje.

Konkurs obejmował trzy etapy; przesłuchania pierwszego odbywały się w sali koncertowej Filii Uniwersytetu Muzycznego Fryderyka Chopina, a drugiego i trzeciego w sali Opery i Filharmonii Podlaskiej przy ulicy Podleśnej, gdzie pianiści mieli do dyspozycji dwa wysokiej klasy instrumenty marki Bösendorfer, użyczone przez firmę Yamaha. Poprzeczka wymagań ustawiona została wysoko. Program eliminacji obejmował Sonatę D-dur KV 448 na dwa fortepiany lub jedną z trzech sonat na cztery ręce Mozarta oraz trzy miniatury z cyklu Album Tatrzańskie op. 12 I. J. Paderewskiego. W drugim etapie, do którego jury zakwalifikowało 14 duetów, uczestnicy prezentowali obszerne, trwające prawie trzy kwadranse recitale, złożone z utworów dowolnie wybranych, przy czym obowiązywało ich wykonanie Ronda C-dur Chopina na dwa fortepiany oraz dzieła z repertuaru muzyki polskiej od XIX do XX wieku. Dzięki tej dość szerokiej formule publiczność miała okazję zapoznać się z wieloma rzadko grywanymi kompozycjami m. in. Juliusza Zarębskiego, Witolda Lutosławskiego, Romana Maciejewskiego, Romualda Twardowskiego czy Marty Ptaszyńskiej. Największą popularnością cieszyły się Wariacje na temat Paganiniego Lutosławskiego.

Eksponowanie muzyki polskiej należy uznać za bardzo trafną decyzję twórców programu konkursu, mających zapewne na celu promocję naszego dziedzictwa kultury muzycznej na forum międzynarodowym. Mniej fortunne wydaje się natomiast ograniczenie repertuaru finału do jednego tylko dzieła – Koncertu Es-dur KV 365 na dwa fortepiany i orkiestrę Mozarta – a to co najmniej z dwóch powodów. Po pierwsze, położenie akcentu na muzykę twórcy Don Giovanniego (przypomnijmy tu o obowiązkowej w pierwszym etapie sonacie Mozarta) zbyt „sprofilowało” program konkursu pod względem stylistycznym, po wtóre zaś wieczór przesłuchań ostatniego etapu mógł okazać się mało atrakcyjny z punktu widzenia publiczności, której zaoferowano pięciokrotne wysłuchanie tego samego utworu. Warto dodać, że w historii konkursu taka sytuacja miała miejsce po raz pierwszy; wcześniej program finału obejmował też inne dzieła na dwa fortepiany i orkiestrę, jak m. in. koncerty Felixa Mendelssohna, Jana Sebastiana Bacha czy Francisa Poulenca.

Laureatki I nagrody, Risa i Aya Sakamoto, fot. arch. org.

Do finału konkursu jury zakwalifikowało pięć duetów: dwa z Chin, po jednym z Japonii i Korei Południowej oraz parę pianistów reprezentujących dwa kraje – Włochy i Ukrainę. W tym ostatnim etapie przesłuchań zabrakło, niestety, zespołu z Polski. Było to pewnym zaskoczeniem, ponieważ polscy pianiści wykazali się bardzo dobrym przygotowaniem i niejednokrotnie zachwycali słuchaczy dojrzałymi i efektownymi interpretacjami. Spośród pięciu duetów z Polski, które wystąpiły w drugim etapie szczególnie obiecująco zaprezentowały się dwa zespoły: „Emes Piano Duo” z Krakowa (Anna Włodarczyk i Małgorzata Zdebska) oraz duet z Katowic (Marta Wójcik-Sikora i Jakub Sikora); ten drugi otrzymał nagrodę Związku Kompozytorów Polskich za najlepsze wykonanie utworów muzyki polskiej. W zmaganiach o najwyższe trofea konkursu zmierzyli się ze sobą przede wszystkim pianiści z Azji i to oni zostali laureatami głównych nagród. Wydaje się, że od ostatniego Konkursu Chopinowskiego niewiele się zmieniło w rankingu światowej pianistyki, w którym muzycy z krajów azjatyckich, często wykształceni w Stanach Zjednoczonych, nadal wiodą prym i opierają się konkurencji.

Finaliści konkursu popisali się iście mistrzowską grą – nieskazitelną pod względem pianistycznym, frapującą „zgraniem” i bogatą ekspresją, emanującą szlachetnością brzmienia i wyczuciem mozartowskiego stylu. Użycie liczby mnogiej usprawiedliwia tu bardzo wyrównany poziom finałowego koncertu, w którym to w grze tylko jednego zespołu – duetu włosko-ukraińskiego (Matteo Zoli i Marharyta Kozlovska), dały się zauważyć drobne niedociągnięcia. Dzięki wszystkim znakomitym interpretacjom Koncert Es-dur Mozarta, w którym pianistom towarzyszyła świetnie przygotowana orkiestra Filharmonii Kameralnej im. Witolda Lutosławskiego w Łomży pod batutą włoskiego dyrygenta Alessandro Calcagnile, promieniał pełnym blaskiem, ukazując całą gamę niuansów skrywających tajemnicę muzycznego piękna. Można bez cienia przesady stwierdzić, że z pianistyką tak wysokich lotów białostoccy melomani od dawna się nie zetknęli.

Lista nagród przyznanych w konkursie jest długa, co cieszy ze względu na fakt iż wielu jego uczestników zasłużyło na wyróżnienie. Po Grand Prix (30 tysięcy złotych) sięgnął duet z Japonii – siostry Risa i Aya Sakamoto, które zdobyły także nagrodę specjalną Marszałka Województwa Podlaskiego za najlepsze wykonanie trzech miniatur z cyklu Album Tatrzańskie I. J. Paderewskiego. Pianistki z kraju kwitnącej wiśni uhonorowane zostały ponadto dwiema nagrodami pozaregulaminowymi – koncertami w ramach festiwali duetów fortepianowych, które odbędą się w przyszłym roku w Gdańsku i Krakowie. Laureatem II nagrody został „Piano Duo ShinPark” (Park Sangwook i Shin Mijung) z Korei Południowej. III nagrodę jury przyznało duetowi z Chin – siostrom bliźniaczkom Wei i i Rong Shi, które wyróżnione zostały ponadto nagrodą Narodowego Instytutu Fryderyka Chopina za najlepsze wykonanie Chopinowskiego Ronda C-dur. IV nagroda konkursu przypadła w udziale duetowi „TwoYu” (Yujie Kang i Yuxin Jiao) z Chin. Piąta para finalistów (Matteo Zoli i Marharyta Kozlovska) otrzymała wyróżnienie. Kilka innych zespołów zostało ponadto nagrodzonych koncertami w ramach towarzyszącego konkursowi festiwalowi duetów fortepianowych pn. Profesor Witalis Raczkiewicz in memoriam, odbywającemu się w szkołach muzycznych w Augustowie i Łomży oraz w dworku Lutosławskich w Drozdowie. Warto zaznaczyć, iż nagrody w formie występów na estradzie koncertowej wydają się szczególnie cenne w przypadku młodych muzyków, umożliwiają im bowiem stawianie dalszych kroków na drodze rozpoczętej kariery artystycznej.

VII Międzynarodowy Konkurs Duetów Fortepianowych zasługuje na wysoką ocenę, zarówno w wymiarze artystycznym jak też organizacyjnym. Wysoki poziom sztuki pianistycznej, jaki zaprezentowali w tym roku adepci kameralistyki fortepianowej, świadczy z jednej strony o dynamicznym rozwoju samej dyscypliny, z drugiej zaś o potrzebie kontynuowania tradycji tego przedsięwzięcia właśnie w Białymstoku, gdzie występy młodych muzyków z wielu krajów świata spotykają się wciąż z niesłabnącym zainteresowaniem publiczności. Słowa uznania należą się przede wszystkim organizatorom konkursu – Towarzystwu Przyjaciół Uniwersytetu Muzycznego w Białymstoku oraz białostockiej Filii Uniwersytetu Muzycznego Fryderyka Chopina, którym towarzyszyło życzliwe wsparcie ze strony wielu osób i instytucji.*

*Konkurs objęty został honorowym patronatem Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz Prezydenta Miasta Białegostoku, a także patronatem Wojewody Podlaskiego oraz Marszałka Województwa Podlaskiego. Mecenasami konkursu było przedsiębiorstwo Lasy Państwowe i Pani Janina Raczkiewicz, partnerami natomiast firmy: PGNiG, Yamaha, Biaman, T-Matic computer plus oraz Opera i Filharmonia Podlaska i Zespół Szkół Muzycznych im. Ignacego Paderewskiego w Białymstoku. Patronat medialny sprawowały redakcje TVP Kultura, TVP3 Białystok, Białystok Online, „Kuriera Porannego” i Grupy Medialnej Narew.