Kiedy zaczyna się muzyka, zatrzymuje się czas [portret Zygmunta Krauzego]
Rocznice. Jedne z wielką pompą świętują niemal wszyscy, inne mijają niemal bez echa. Często niesłusznie. Kto z Was wiedział, że w tym roku swoje 80-te urodziny obchodzi Zygmunt Krauze? I co wiecie o tym kompozytorze?
Studiował w latach ‘60tych fortepian w klasie Marii Wiłkomirskiej i kompozycję w klasie Kazimierza Sikorskiego w Warszawie oraz Nadii Boulanger w Paryżu. W 1967 r. założył w Warszawie zespół Warsztat Muzyczny. Kwartet ten – zupełnie nie klasyczny, bo w jego skład wchodził klarnet, puzon, wiolonczela i fortepian, specjalizował się w wykonaniach muzyki najnowszej. Specjalnie dla Warsztatu powstało ponad 100 utworów kompozytorów polskich i zagranicznych. Zespół występował do 1988 roku, dając w sumie ok. 300 koncertów.
Kazimierz Serocki, "Swinging music" w wykonaniu Warsztatu Muzycznego
Napisał pięć oper: ''Gwiazda'' (1981), ''Balthazar'' (2001), ''Iwona, księżniczka Burgunda'' (2004), ''Polieukt'' (2010) i ''Pułapka'' (2011), które doczekały się inscenizacji w wielu teatrach operowych Europy. W 2012 roku inscenizacja opery ''Polieukt'' otrzymała nagrodę Związku Krytyków Francuskich, za najlepszy spektakl sezonu.
Fragment opery "Polieukt", Waszawska Opera Kameralna
Twórczość instrumentalna Zygmunta Krazuego jest bardzo różnorodna. Komponował on zarówno monumentalne utwory na wielkie składy symfoniczne jak i miniatury na pojedynczy instrument. Najchętniej jednak pisał na fortepian, ponieważ sam będąc pianistą mógł wówczas wykonywać własne utwory. Lubił eksperymentować, czy to z brzmieniem fortepianu (''Stone Music'', 1972; ''Arabesque'', 1983, ''Adieu'', 2001), czy to z zapisem muzycznym (''Pięć kompozycji unistycznych'', 1963; ''Tryptyk'', 1964), czy też ze sposobem wystawienia i wykonania dzieła muzycznego (''Gloves Music'', 1972; ''One Piano Eight Hands'', 1973). Napisał dwa koncerty fortepianowe – wirtuozowskie, silnie emocjonalne dzieła.
Zygmunt Krauze, II Koncert fortepianowy, część III "Kyongju"
Szczególnie interesującym nurtem w twórczości Zygmunta Krauzego jest muzyka unistyczna, inspirowana malarstwem Władysława Strzemińskiego oraz jego „Teorią widzenia”. Krauze twierdził, że dążenie Strzemińskiego do płaskości, dwuwymiarowości, jednolitości obrazu może znaleźć swój odpowiednik również w muzyce. Realizacja założeń unizmu polegała na tym, że materiał dźwiękowy wprowadzany jest na samym początku utworu, a potem, nieznacznie przetwarzany, po prostu trwa. ''Najkrócej rzecz biorąc, chodziło mi o stworzenie dzieła muzycznego bez kontrastów, co jest oczywiście niemożliwe'' – mówił kompozytor.
W latach ‘60-tych, dążąc do jak najpełniejszej realizacji wymyślonego przez siebie nurtu muzycznego, stworzył kompozycję przestrzenno-dźwiękową. Uważał, że sala koncertowa nie jest najlepszym miejscem dla wykonywania unistycznych utworów. Zbudował więc razem z architektem rodzaj labiryntu, składającego się z połączonych kabin – w każdej z nich bezustannie rozbrzmiewała inna warstwa muzyczna. Słuchacz mógł wejść lub wyjść z kabiny w dowolnym momencie, słuchając muzyki tak długo jak czuł potrzebę. Odpowiadało to idei pewnej bezczasowości muzyki unistycznej: „Kiedy zaczyna się muzyka, zatrzymuje się czas” - wyjaśniał kompozytor.
Efekty fascynacji Krauzego Strzemińskim możemy usłyszeć na płycie ''Hommage à Strzemiński'' wydanej przez oficynę Bôłt w 2015 roku. Znajdują się tam utwory napisane w latach 1968-1982, m.in. kultowa już dzisiaj ''Polichromia".
Zygmunt Krauze mówi o malarstwie Strzemińskiego i unizmie w muzyce
Zygmunt Krauze, "Polichromia"
Zygmunt Krauze jest również koncertującym pianistą, cenionym i nagradzanym zwłaszcza za wykonania muzyki współczesnej. Aktywnie angażuje się w organizację życia muzycznego. Przez 11 lat zasiadał w Komisji Repertuarowej festiwalu Warszawska Jesień, w 1980 roku zainicjował reaktywowanie Polskiego Towarzystwa Muzyki Współczesnej, od 13 lat organizuje letni festiwal Ogrody Muzyczne na Zamku Królewskim w Warszawie. Działa również za granicą: w 1982 na zaproszenie Pierre'a Bouleza został doradcą artystycznym Institut de Recherche de Coordination Acoustique Musique (IRCAM). W latach 1983-84 prowadził cotygodniowe audycje muzyczne w Radio France Musique.
Od 2002 jest profesorem kompozycji w Akademii Muzycznej w Łodzi, gdzie gdzie w marcu 2015 roku otrzymał tytuł doktora honoris causa. Od 2006 roku wykłada również na Uniwersytecie Muzycznym im. Fryderyka Chopina w Warszawie. W maju 2013 roku Zygmunt Krauze otrzymał doktorat honoris causa Narodowego Uniwersytetu Muzycznego w Bukareszcie. Regularnie zasiada w jury międzynarodowych konkursów kompozytorskich w wielu krajach świata.
{MN}